Namba ya Mtahiniwa ………………… JAMHURI YA MUUNGANO WA TANZANIA BARAZA LA MITIHANI LA TANZANIA UPIMAJI WA KITAIFA WA KIDATO CHA PILI 021 KISWAHILI Muda: 2:30 Jumatatu, 11 Novemba 2019 asubuhi Maelekezo 1. Karatasi hii in sehemu A, B, C, D na E zenye jumla ya maswali kumi (10). 2. Jibu maswali yote. 3. Majibu yote yaandikwe kwenye nafasi ulizopewa. 4. Majibu yote yaandikwe kwa kaalamu yenye wino wa bluu au mweusi. 5. Vifaa vyote vya mawasiliano visivyoruhusiwa havitakiwi katika chumba cha mtihani. 6. Andika Namba yako ya Mtihani katika kila ukurasa sehemu ya juu upande wa kulia. KWA MATUMIZI YA MTAHINI TU NAMBA YA SWALI ALAMA SAHIHI YA MTAHINI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 JUMLA SAHIHI YA MHAKIKI Ukurasa wa 1 kati ya 8.
Namba ya Mtahiniwa ………………… SEHEMU A (Alama 25) UFAHAMU 1. Soma kifungu cha habari kifuatacho kisha jibu maswali yanayofuata: Katika miji mikubwa nchini Tanzania wimbi la ongezeko la watu bado ni kubwa. Ongezeko hilo la watu limesababisha kuzuka kwa matatizo makubwa maeneo ya mijini ikiwemo msongamano mkubwa wa magari na watu. Hali hii imesababisha wafanyakazi kuchelewa kazini, wanafunzi kuchelewa shuleni na hata wagonjwa kuchelewa kufikishwa katika vituo vya kutolea huduma za matibabu. Hebu tujiulize, kwa nini watu wengi wanaondoka vijijini na kukimbilia mijini? Majibu yanaweza kuwa mengi, lakini miongoni mwa majibu hayo inaweza ikawa huduma zisizokidhi mahitaji ya kijamii. Jamii inatarajia kupata huduma bora za maji, umeme, barabara, matibabu, ajira na mawasiliano. Jamii inaposhindwa kupata huduma hizo katika maskani yao, lazima itafute huduma hizo nje. Na njia pekee ni kukimbilia mijini ambako huduma hizo zinapatikana. Anasa pia ni sababu mojawapo. Ikumbukwe kuwa kundi kubwa la watu wanaokimbilia mijini na vijana. Kundi hili ni la watu wanaopenda starehe, hawataki kujituma na kujikwamua kimaisha, wanapenda kupata mafanikio ya haraka. Vijana wengi wanakimbilia mijini jambo ambalo linaleta wasiwasi wa hali ya maisha katika maeneo hayo ikilinganishwa na rasilimali zilizopo. Wengi wao hujiingiza katika vitendo vya uhalifu kama wizi na utumiaji wa madawa ya kulevya. Ongezeko la watu mijini husababisha makaszi duni, uchafuzi wa mazingira na uhalifu wa kila aina. Ongezeko la watu katika maeneo ya miji linakwenda sambamba na ongezeko la magari hivyo tatizo la miundombinu isiyokidhi pia hujitokeza. Hali hii ikiachwa iendelee uharibifu wa mazingira utaongezeka kwa kiasi kikubwa kwa sababu watu watatafuta njia mbadala ili kuzitatua changamoto zinazowakabili. Maswali (a) Eleza maana ya maneno yafuatayo kama yalivyotumika katika kifungu hiki cha habari. (i) Msongamano ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (ii) Maskani …………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (iii) Miundombinu ……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………
Namba ya Mtahiniwa ………………… (iv) Changamoto ..……………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (b) (i) Kulingana na kifungu cha habari ulichosoma ni kundi gani la watu hukimbilia mijini? ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (ii) Taja sababu mbili muhimu zinzowafanya watu wakimbilie mijini ………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………….. ………………………………………………………………………………….. (c) Ongezeko la watu mijini lisipodhibitiwa litasababisha nini? …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (d) Pendezeka kichwa cha habari kinachofaa kwa kifungu cha habari ulichosoma kisichozidi maneno matano. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... 2. Andika ufupisho wa kifungu cha habari ulichosoma kwa maneno yasiyopungua hamsini (50) na yasiyozidi sitini (60). …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... ……………………………………………………………………………………………………....
Namba ya Mtahiniwa ………………… …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... SEHEMU B (Alama 20) SARUFI 3. Bainisha mzizi wa asili wa kila kitenzi katika sentensi zifuatazo: (a) Mtoto anacheza mpira …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (b) Wanafunzi wanapigana darasani. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (c) Sisi hatupendani. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (d) Watoto walifungiana milango. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (e) Vifaa feki viliharibiwa. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (f) Mwalimu alitambulisha wanafunzi wageni. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (g) Jana hatukusomeana. …………………………………………………………………………………………….... ……………………………………………………………………………………………....
Namba ya Mtahiniwa ………………… (h) Mama alimuonesha baba daftari langu. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (i) Mamia ya wachezaji wa Taifa Stars walipokelewa kwa shangwe. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (j) Wakorofi walitolewa darasani. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... 4. (a) Eleza maana ya maneno yafuatayo: (i) Kidahizo ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (ii) Kitomeo ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (iii) Alfabeti ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (iv) Kamusi ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (v) Kitenzi ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (b) Bainisha aina ya nomino zifuatazo: Mfano: Maji - nomino ya jumla/wingi (i) Papai ..……………………………………………………………………………… (ii) Mungu……………………………………………………………………………… (iii) Arusha……………………………………………………………………………… (iv) Upepo.……………………………………………………………………………… (v) Jumamosi ...…………………………………………………………………………
Namba ya Mtahiniwa ………………… SEHEMU C (Alama 20) MAWASILIANO NA UTUMIZI WA LUGHA 5. Onesha rejesta zifuatazo hutumika katika mazingira gani. (a) Mimi kuku ugali moja, huyu wali maharage na wale pale Ng’ombe. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (b) Zuia babu, kula hivyo vichwa vitatu. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (c) Napenda kujibu swali la nyongeza la Mheshimiwa kama ifuatavyo. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (d) Ndugu Madongo Kuinuka unatuhumiwa kwa kosa la jinai la kuiba mali ya umma. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (e) Jipatie mahitaji ya jikoni, nyanya, vitunguu, karoti, hoho, pilipili na ndimu vyote vipo. …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... 6. Fafanua sifa tano za lugha ya kimazungumzo. (a) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (b) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (c) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (d) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (e) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... ……………………………………………………………………………………………....
Namba ya Mtahiniwa ………………… SEHEMU D (Alama 30) FASIHI KWA UJUMLA 7. Eleza kwa ufupi dhima kuu tano za fasihi. (i) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (ii) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (iii) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (iv) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... (v) …………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………….... 8. Kamilisha methali zifuatazo: (a) Hakuna masika ..…………………………………………………………………………… (b) Mchonga mwiko …………………………………………………………………………… (c) Chanda chema ...…………………………………………………………………………… (d) Asiyefunzwa na mamaye ..………………………………………………………………… (e) Dalili ya mvua ...…………………………………………………………………………… 9. “Ngonjera ni maigizo na pia ni mashairi”. Toa sababu tatu za kuthibitisha usemi huo. (i) Ngonjera ni maigizo kwa sababu: ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… (ii) Ngonjera ni mashairi kwa sababu: ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………
Namba ya Mtahiniwa ………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………… SEHEMU E (Alama 15) UANDISHI WA INSHA/UTUNGAJI 10. Kwa kuzingatia hoja nne, andika insha isiyopungua maneno mia moja na hamisi (150) na isiyozidi maneno mia mbili (200) kuhusu Umuhimu wa Lugha ya Kiswahli. …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... ……………………………………………………………………………………………………....
Namba ya Mtahiniwa ………………… …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... …………………………………………………………………………………………………….... 9 Find this and other free resources at http://maktaba.tetea.org